Жавоб:
Бошқа фуқаролик-ҳуқуқий шартномалари каби ипотека шартномаси ҳам фуқаролик қонунчилиги умумий қоидаларига асосан икки шахс (тараф) - гаровга олувчи (ёки ипотекага олувчи деб ҳам аталади) ва гаровга қўювчи (ипотекага қўювчи деб ҳам юритилади) ўртасида тузилади.
Ипотека шартномаси бўйича одатда банк муассасаси гаровга олувчи тараф ва қарзга олувчи эса гаровга қўювчи тараф бўлади.
Ипотека шартномаси тузиш учун тарафлар ҳуқуқ лаёқати ва муомала лаёқатига эга бўлишлари, яъни шартнома тарафи бўлган фуқаро 18 ёшдан кичик бўлмаслиги, юридик шахс эса - кўчмас мулкни гаровга қўйиш бўйича чеклашлардан ҳоли бўлиши керак.
Савол:
Ипотека шартномаси мазмунига қўйиладиган талаблар нималардан иборат?
Жавоб:
Ипотека шартномаси қонун ҳужжатларининг қоидаларига риоя этилган ҳолда тузилади.
Ипотека шартномаси нотариал тартибда тасдиқланиши ва давлат рўйхатидан ўтказилиши керак.
Ипотека шартномасида унинг номи, турган жойи ва идентификация қилиш учун етарлича тавсифи кўрсатилган ҳолда ипотека нарсаси, унинг баҳоси, моҳияти, миқдори, ипотека билан таъминланадиган мажбуриятни бажариш муддати ва гаровга қўйилган мол-мулк тарафларнинг қайси бирида турганлиги, шунингдек тарафлар келишувга эришган бошқа маълумотлар албатта кўрсатилган бўлиши керак.
Ипотекага қўювчи ипотека тўғрисида шартнома тузилаётганда ипотека давлат рўйхатидан ўтказилаётган пайтда ўзига маълум бўлган учинчи шахсларнинг ипотека нарсасига бўлган барча ҳуқуқлари (гаров, мерос қилиб қолдириладиган ер участкасига умрбод эгалик қилиш, ижара ҳуқуқлари, сервитутлар ва бошқа ҳуқуқлар) ҳақида ипотекага олувчини ёзма шаклда огоҳлантириши шарт.
Бу мажбуриятнинг бажарилмаслиги ипотекага олувчига ипотека билан таъминланган мажбуриятнинг муддатидан олдин бажарилишини ёки ипотека тўғрисидаги шартнома шартлари ўзгартирилишини талаб қилиш ҳуқуқини беради.
Ипотека билан таъминланадиган мажбурият ипотека тўғрисидаги шартномада унинг суммаси, вужудга келиш асослари ва бажарилиш муддати белгиланган ҳолда кўрсатилиши керак. Бу мажбурият бирон-бир бошқа шартномага асосланган ҳолларда эса, мазкур шартноманинг тарафлари, тузилган санаси ва жойи кўрсатилиши керак.
Агар ипотека билан таъминланадиган мажбурият суммаси келгусида аниқланиши лозим бўлса, ипотека тўғрисидаги шартномада ипотека билан таъминланадиган мажбурият суммасини аниқлаш тартиби ва бошқа зарур шартлари кўрсатилиши керак.
Агар ипотека билан таъминланадиган мажбурият қисмларга бўлиб бажарилиши лозим бўлса, ипотека тўғрисидаги шартномада тегишли тўловларнинг муддатлари (даврийлиги) ва уларнинг миқдорлари ёки бу миқдорларни аниқлаш имкониятини берадиган шартлар кўрсатилиши керак.
Савол:
Ипотека шартномаси қачон тузилган ҳисобланади?
Жавоб:
Агар ипотека шартномаси тарафлари бўлган гаровга олувчи (ипотекага олувчи) ва гаровга қўювчи (ипотекага қўювчи) ўртасида шартноманинг барча муҳим шартлари юзасидан шундай ҳолларда талаб қилинадиган шаклда келишувга эришилган ва шартнома давлат рўйхатидан ўтказилган пайтдан эътиборан тузилган деб ҳисобланади ва кучга киради.
Савол:
Ипотека шартномасини давлат рўйатидан ўтказиш қай тартибда амалга оширилади?
Жавоб:
Ипотека шартномасини давлат рўйхатидан ўтказиш кўчмас мулкка бўлган ҳуқуқларни ва уларга доир битимларни давлат рўйхатидан ўтказиш учун белгиланган тартибда бинолар (иншоотлар) гарови давлат реестрига тегишли ёзув киритиш орқали амалга оширилади.
Шартнома асосидаги ипотекани давлат рўйхатидан ўтказиш учун ипотека тўғрисидаги шартнома асос бўлади.
Савол:
Қайси ҳолларда ипотека шартномаси ҳақиқий эмас деб топилади?
Жавоб:
Агар ипотека тўғрисидаги шартнома нотариал тартибда тасдиқланмаса ва давлат рўйхатидан ўтказиш қоидаларига риоя этилмаса, ҳақиқий эмас деб топилади. Бундай шартнома ўз-ўзидан ҳақиқий бўлмайди.
Саволларга Самарқанд вилоят адлия бошқармаси бўлим бошлиғи Ў.Ахатов жавоб берди.